Nằm bên bờ sông Thạch Hãn hiền hòa, Thành cổ Quảng Trị là một trong những di tích lịch sử quan trọng bậc nhất tại miền Trung Việt Nam. Được xây dựng từ thời vua Gia Long, nơi đây từng là trung tâm hành chính, quân sự của triều Nguyễn ở khu vực Bắc Trung Bộ. Tuy nhiên, Thành cổ Quảng Trị không chỉ mang dấu ấn của lịch sử phong kiến mà còn là biểu tượng oai hùng của tinh thần kháng chiến trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đặc biệt là mùa hè đỏ lửa năm 1972.
Lịch sử hình thành Thành cổ Quảng Trị
Thời kỳ phong kiến nhà Nguyễn
Thành cổ Quảng Trị được xây dựng vào năm 1809, dưới triều đại vua Gia Long, vị vua khai sáng triều Nguyễn – Triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam. Ban đầu, thành được xây dựng hoàn toàn bằng đất nện, đóng vai trò như một trung tâm hành chính, quân sự và kinh tế quan trọng của tỉnh Quảng Trị lúc bấy giờ. Cấu trúc của thành được thiết kế theo kiểu thành lũy phương Tây, thể hiện sự giao thoa giữa nghệ thuật quân sự cổ truyền của Việt Nam và kỹ thuật xây dựng thành hiện đại đương thời.
Đến năm 1837, dưới thời vua Minh Mạng, Thành cổ Quảng Trị được đại trùng tu và xây dựng lại hoàn toàn bằng gạch nung, tạo nên một công trình bề thế và kiên cố hơn. Thành được xây theo hình vuông, mỗi cạnh dài khoảng 400 mét, có 4 cổng chính quay về 4 hướng Đông – Tây – Nam – Bắc, tượng trưng cho sự kết nối với mọi vùng miền.
Bao quanh thành là hào nước sâu và tường thành cao, có nhiệm vụ bảo vệ và ngăn chặn các cuộc tấn công từ bên ngoài. Trong lòng thành, các công trình hành chính như dinh thự quan lại, kho tàng, đồn trú quân… được quy hoạch bài bản và có vai trò quan trọng trong hoạt động cai trị của triều đình.
Thành cổ Quảng Trị không chỉ là trung tâm chính trị – Quân sự của tỉnh, mà còn là biểu tượng cho sự vững mạnh của triều đình phong kiến tại khu vực miền Trung Việt Nam.
Giai đoạn kháng chiến chống Mỹ – Biểu tượng của tinh thần quật cường
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Thành cổ Quảng Trị trở thành chứng nhân lịch sử và là tâm điểm của những cuộc giao tranh ác liệt, đặc biệt là trong Chiến dịch 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ vào mùa hè năm 1972.
Vào năm 1972, sau khi quân giải phóng miền Nam Việt Nam giải phóng thị xã Quảng Trị, quân đội Mỹ và chính quyền Sài Gòn đã mở chiến dịch phản công với quyết tâm tái chiếm Thành cổ. Trong suốt 81 ngày đêm khốc liệt từ 28/6 đến 16/9/1972, khu vực Thành cổ Quảng Trị trở thành tâm điểm pháo kích, không kích và chiến đấu trực tiếp giữa hai bên. Mỗi mét vuông nơi đây đã hứng chịu hàng trăm quả bom và đạn pháo, khiến cho Thành cổ gần như bị san phẳng.
Tuy nhiên, vượt qua sự khốc liệt ấy, hàng ngàn chiến sĩ quân giải phóng đã anh dũng hy sinh, kiên cường bám trụ, giữ vững từng tấc đất với tinh thần “còn người, còn Thành cổ”. Cuộc chiến tuy ngắn nhưng đầy máu và nước mắt ấy đã trở thành biểu tượng của lòng quả cảm, tinh thần yêu nước và ý chí quyết tử để bảo vệ độc lập dân tộc.
Ngày nay, Thành cổ Quảng Trị không chỉ là di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt, mà còn là nơi tưởng niệm hàng ngàn liệt sĩ đã ngã xuống vì nền độc lập, tự do của dân tộc. Hằng năm, rất nhiều cựu chiến binh, người thân các liệt sĩ và du khách từ khắp nơi tìm về đây để dâng hương, tri ân và ôn lại những trang sử hào hùng của dân tộc Việt Nam.
Vị trí và cách di chuyển đến Thành cổ Quảng Trị
Thành cổ Quảng Trị nằm ở trung tâm thị xã Quảng Trị, tỉnh Quảng Trị, cách TP. Đông Hà khoảng 10km về phía nam và cách TP. Huế khoảng 70km về phía bắc.
Hướng dẫn di chuyển
-
Từ Hà Nội hoặc TP.HCM: Du khách có thể đi tàu hỏa hoặc máy bay đến thành phố Huế hoặc Đông Hà, sau đó di chuyển bằng xe khách hoặc taxi đến thị xã Quảng Trị.
-
Từ Huế: Chạy xe máy hoặc ô tô dọc theo quốc lộ 1A về phía bắc, mất khoảng 1,5 – 2 giờ để đến Thành cổ Quảng Trị.
Kiến trúc và cảnh quan Thành cổ Quảng Trị
Cấu trúc thành cổ – Dấu ấn kiến trúc quân sự triều Nguyễn
Thành cổ Quảng Trị sở hữu kiến trúc đặc trưng của các thành lũy quân sự thời phong kiến Việt Nam, đặc biệt là dưới thời nhà Nguyễn. Thành được thiết kế theo hình vuông, mỗi cạnh dài khoảng 400 mét, tổng diện tích gần 16 hecta. Bao quanh thành là tường thành dày khoảng 2 mét, cao 4 mét, được xây dựng kiên cố bằng gạch vồ truyền thống – Loại vật liệu phổ biến vào thế kỷ 19, vừa bền chắc vừa mang tính thẩm mỹ cao.
Bốn mặt của Thành cổ Quảng Trị đều có cổng thành, quay về các hướng Đông, Tây, Nam, Bắc. Các cổng này không chỉ có chức năng lưu thông mà còn mang ý nghĩa phong thủy, thể hiện tư tưởng “thuận thiên” của triều Nguyễn trong quy hoạch đô thị. Nối liền các cổng là hệ thống đường giao thông nội thành, chia khu vực bên trong thành thành các khu vực hành chính, quân sự và dân sinh riêng biệt.
Một điểm nhấn đặc biệt của Thành cổ Quảng Trị là hệ thống hào nước bao quanh, được thiết kế thông minh nhằm bảo vệ thành khỏi sự tấn công của địch. Hào nước vẫn còn được bảo tồn đến ngày nay, tạo nên nét cổ kính, vững chãi và uy nghiêm cho tổng thể công trình.
Không gian tưởng niệm – Trái tim linh thiêng của Thành cổ Quảng Trị
Hiện nay, trung tâm của Thành cổ Quảng Trị đã được quy hoạch thành khu tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, nhằm tri ân hàng ngàn chiến sĩ đã hy sinh trong trận chiến mùa hè đỏ lửa năm 1972. Đây là nơi linh thiêng, được thiết kế trang trọng và đầy cảm xúc, thu hút sự chú ý và kính trọng của mọi du khách khi đặt chân đến.
Tại trung tâm là Bia tưởng niệm lớn, dựng giữa khuôn viên với hình dáng trụ tháp vươn cao, tượng trưng cho sự bất khuất và lòng trung kiên của các chiến sĩ. Tượng đài chiến sĩ giải phóng và hình ảnh đài hoa sen bằng đá được bố trí hai bên, tạo nên tổng thể hài hòa, trang nghiêm. Dọc hai bên khu tưởng niệm là các bia đá lớn được khắc tên các liệt sĩ đã hy sinh tại Thành cổ Quảng Trị, trong đó có nhiều người còn rất trẻ, chưa đầy 20 tuổi khi ngã xuống vì độc lập dân tộc.
Không gian tưởng niệm không chỉ là nơi để các thân nhân liệt sĩ đến thăm viếng, mà còn là nơi giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam. Hằng năm, đặc biệt là dịp 27/7 – Ngày Thương binh Liệt sĩ, nơi đây đón hàng ngàn lượt du khách, cựu chiến binh, học sinh – Sinh viên về dâng hương và tưởng niệm.
Cảnh quan yên bình – Nơi kết nối quá khứ và hiện tại
Dù từng là chiến trường ác liệt, Thành cổ Quảng Trị ngày nay lại mang vẻ đẹp thanh bình, tĩnh lặng và sâu lắng. Toàn bộ khuôn viên được phủ xanh bởi những hàng cây cổ thụ, tạo bóng mát cho những lối đi lát gạch rêu phong. Ao sen và hồ nước nhỏ rải rác khắp khu vực mang đến không gian thoáng đãng, gần gũi với thiên nhiên.
Mỗi góc nhỏ trong Thành cổ Quảng Trị đều gợi nhắc về một thời kỳ bi tráng. Những bức tường thành nhuốm màu thời gian, những lối đi nhỏ lát đá cổ, và hình ảnh hoa sen nở trong nắng chiều… tất cả như hòa quyện vào nhau, tạo nên bức tranh vừa hùng tráng, vừa dịu dàng. Đây là nơi lý tưởng cho những ai muốn tìm hiểu lịch sử dân tộc, đồng thời tận hưởng sự bình yên và suy ngẫm sâu sắc giữa cuộc sống hiện đại đầy hối hả.
Thành cổ Quảng Trị không chỉ là một di tích lịch sử đặc biệt, mà còn là không gian tâm linh và văn hóa, nơi mà mọi thế hệ người Việt đều có thể cảm nhận được sự hy sinh lớn lao của cha ông, từ đó nuôi dưỡng lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc.
Những trải nghiệm không thể bỏ qua tại Thành cổ Quảng Trị
Tham quan di tích lịch sử
Du khách khi đến Thành cổ Quảng Trị sẽ được tận mắt chứng kiến các dấu tích còn lại của một chiến trường ác liệt. Tường thành, hào nước, cổng thành và các hầm trú ẩn được phục dựng hoặc bảo tồn nguyên trạng giúp người xem hình dung được quá khứ oanh liệt của vùng đất này.
Dâng hương tưởng niệm
Một trong những hoạt động ý nghĩa khi đến với Thành cổ Quảng Trị là dâng hương tưởng niệm tại Đài tưởng niệm liệt sĩ. Nhiều người đến đây không chỉ để du lịch mà còn để tưởng niệm người thân hoặc thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã hy sinh cho đất nước.
Du ngoạn sông Thạch Hãn
Bên cạnh Thành cổ Quảng Trị là sông Thạch Hãn – Dòng sông linh thiêng đã ghi dấu biết bao máu xương của những người lính. Du khách có thể trải nghiệm ngồi thuyền trên sông, thả hoa đăng vào buổi tối để tưởng niệm các liệt sĩ, một nghi lễ xúc động và giàu tính nhân văn.
Tham quan các địa điểm lân cận Thành cổ Quảng Trị
Sau khi dừng chân tại Thành cổ Quảng Trị – Nơi ghi dấu những trang sử hào hùng và đầy xúc động trong lịch sử dân tộc – Du khách có thể tiếp tục hành trình khám phá những địa điểm lân cận giàu giá trị lịch sử và văn hóa. Những điểm đến này không chỉ giúp mở rộng hiểu biết về vùng đất Quảng Trị, mà còn góp phần hoàn thiện trải nghiệm du lịch “về nguồn” ý nghĩa và sâu sắc.
Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn
Chỉ cách Thành cổ Quảng Trị khoảng 30km, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn là nơi yên nghỉ của hơn 10.000 chiến sĩ đã ngã xuống trên tuyến đường Trường Sơn huyền thoại – Con đường tiếp tế huyết mạch trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ. Đây là nghĩa trang lớn nhất Việt Nam dành cho các liệt sĩ thời kỳ kháng chiến.
Nằm trên một ngọn đồi cao, nghĩa trang được thiết kế trang nghiêm, hài hòa với thiên nhiên, chia thành nhiều khu vực theo các tỉnh thành. Mỗi ngôi mộ đều được ghi rõ tên tuổi, quê quán (nếu xác định được), thể hiện sự tri ân sâu sắc của hậu thế. Chính giữa nghĩa trang là tượng đài “Bà mẹ Trường Sơn” – Hình ảnh biểu tượng cho sự hy sinh, tần tảo và lòng yêu nước.
Khi tham quan Thành cổ Quảng Trị, nhiều du khách không quên ghé thăm Nghĩa trang Trường Sơn để thắp nén hương tưởng niệm, dành một phút lắng lòng cho những người con đã hiến dâng tuổi xuân cho hòa bình hôm nay.
Cầu Hiền Lương – Sông Bến Hải
Cách Thành cổ Quảng Trị khoảng 40km về phía Bắc, cầu Hiền Lương – Sông Bến Hải là chứng nhân lịch sử về thời kỳ đất nước bị chia cắt suốt hơn 20 năm (1954–1975). Con sông nhỏ Bến Hải trở thành ranh giới chia đôi hai miền Nam – Bắc theo Hiệp định Genève, còn cầu Hiền Lương là biểu tượng cho sự chia ly, nhưng đồng thời cũng là nơi chứng kiến ngày đất nước hoàn toàn thống nhất.
Du khách đến đây sẽ có cơ hội tham quan nhà trưng bày đôi bờ Hiền Lương, cột cờ giới tuyến, cửa khẩu cũ, và bức tranh tường phản ánh cuộc sống hai miền thời chiến. Cảm xúc khi đứng trên cây cầu từng chia đôi đất nước, nhìn dòng sông hiền hòa chảy qua, khiến mỗi người càng thấm thía giá trị của hòa bình.
Với vị trí thuận lợi, cầu Hiền Lương thường được kết hợp trong hành trình du lịch về nguồn, nối liền với Thành cổ Quảng Trị, tạo nên một chuyến đi trọn vẹn và đầy ý nghĩa.
Nhà tù Lao Bảo
Thêm một địa điểm lân cận không thể bỏ qua khi đến Quảng Trị là nhà tù Lao Bảo, nằm ở huyện Hướng Hóa, cách Thành cổ Quảng Trị khoảng 80km về phía Tây. Đây là một trong những nhà tù lớn nhất khu vực miền Trung, do thực dân Pháp xây dựng vào năm 1908 nhằm giam giữ các chiến sĩ cách mạng và những người yêu nước.
Nhà tù Lao Bảo được xây dựng theo kiểu kiến trúc kiên cố, với những bức tường đá dày, phòng giam ẩm thấp, chật chội, nhằm mục đích tra tấn và làm suy kiệt ý chí của tù nhân. Tuy nhiên, chính tại nơi “địa ngục trần gian” này, ý chí kiên cường và lòng yêu nước của các chiến sĩ đã được tôi luyện.
Ngày nay, nhà tù được bảo tồn như một di tích lịch sử cấp quốc gia, là nơi để du khách tìm hiểu rõ hơn về tội ác của thực dân – Đế quốc, cũng như tinh thần bất khuất của các thế hệ đi trước. Việc kết hợp tham quan nhà tù Lao Bảo và Thành cổ Quảng Trị sẽ giúp người đi trải nghiệm được nhiều khía cạnh của lịch sử đấu tranh dân tộc.
Du lịch Thành cổ Quảng Trị vào thời điểm nào?
Thành cổ Quảng Trị có thể được tham quan quanh năm, tuy nhiên thời điểm lý tưởng nhất là từ tháng 4 đến tháng 9. Đây là mùa khô, ít mưa, thời tiết nắng đẹp, phù hợp cho việc tham quan ngoài trời. Đặc biệt, ngày 27/7 (Ngày Thương binh Liệt sĩ) và dịp lễ 30/4 – 2/9 là những thời điểm nơi đây tổ chức nhiều hoạt động tưởng niệm, thu hút đông đảo du khách.
Gợi ý lịch trình tham quan Thành cổ Quảng Trị
Lịch trình tham quan Thành cổ Quảng Trị trong 1 ngày
Buổi sáng: Khám phá Thành cổ Quảng Trị
-
Bắt đầu ngày mới bằng việc tham quan Thành cổ Quảng Trị, nơi ghi dấu ấn 81 ngày đêm lịch sử khốc liệt năm 1972.
-
Dâng hương tại Đài tưởng niệm liệt sĩ trung tâm thành cổ, thăm các khu bia đá khắc tên anh hùng liệt sĩ.
-
Dạo bước quanh tường thành, hào nước, chụp ảnh lưu niệm với khung cảnh cổ kính và trang nghiêm.
Buổi trưa: Thưởng thức đặc sản Quảng Trị
-
Di chuyển đến trung tâm thị xã Quảng Trị để dùng bữa trưa với các món ăn dân dã mang đậm hương vị miền Trung:
-
Bún hến
-
Cháo bột lọc
-
Cơm hến
-
Bánh ướt thịt nướng
-
Buổi chiều: Sông Thạch Hãn – Nghĩa trang Trường Sơn hoặc Cầu Hiền Lương
-
Ghé thăm bến thả hoa đăng trên sông Thạch Hãn – Nơi từng nhuộm đỏ máu của những người con kiên trung.
-
Trải nghiệm đi thuyền thả hoa đăng, một hoạt động mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
-
Sau đó, bạn có thể lựa chọn một trong hai điểm đến:
-
Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn – Nơi yên nghỉ của hơn 10.000 liệt sĩ.
-
Hoặc Cầu Hiền Lương – Sông Bến Hải, nơi chia cắt hai miền Nam – Bắc trong chiến tranh.
-
Kết thúc lịch trình trong ngày, bạn có thể quay lại nghỉ ngơi tại trung tâm thị xã Quảng Trị hoặc tiếp tục hành trình đến các địa phương lân cận.
Lịch trình tham quan Thành cổ Quảng Trị 2 ngày 1 đêm
Ngày 1: Thành cổ Quảng Trị – Sông Thạch Hãn – Nghĩa trang Trường Sơn
-
Sáng:
-
Khởi hành đến Thành cổ Quảng Trị, tham quan toàn bộ khu di tích, dâng hương tưởng niệm.
-
Chụp ảnh lưu niệm và nghe thuyết minh về trận chiến 81 ngày đêm năm 1972.
-
-
Trưa:
-
Dùng bữa trưa tại thị xã Quảng Trị với các món địa phương.
-
Nghỉ ngơi ngắn tại quán cà phê hoặc homestay địa phương.
-
-
Chiều:
-
Ghé sông Thạch Hãn, tham gia thả hoa đăng tưởng niệm.
-
Tiếp tục hành trình đến Nghĩa trang Trường Sơn, dâng hương và tham quan.
-
-
Tối:
-
Nghỉ đêm tại trung tâm thị xã Quảng Trị hoặc lựa chọn nghỉ tại TP Đông Hà để tiện cho lịch trình ngày hôm sau.
-
Ngày 2: Nhà tù Lao Bảo – Cầu Hiền Lương – Sông Bến Hải – Trở về Đông Hà hoặc Huế
-
Sáng:
-
Khởi hành sớm đến Nhà tù Lao Bảo (thuộc huyện Hướng Hóa), cách thành phố Đông Hà khoảng 80km.
-
Tham quan khu nhà giam, tìm hiểu các hiện vật và câu chuyện của tù nhân chính trị thời Pháp và Mỹ.
-
-
Trưa:
-
Ăn trưa tại thị trấn Lao Bảo hoặc dọc theo quốc lộ 9.
-
Thưởng thức các món đặc sản như cơm lam, gà nướng của đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pa Cô.
-
-
Chiều:
-
Di chuyển về Cầu Hiền Lương – Sông Bến Hải, tham quan khu di tích phi tuyến quân sự vĩ tuyến 17.
-
Nghe giới thiệu về vĩ tuyến 17 – Biểu tượng của sự chia cắt và khát vọng thống nhất dân tộc.
-
-
Cuối ngày:
-
Quay trở lại Đông Hà hoặc tiếp tục hành trình đến Huế (cách khoảng 80km) để kết thúc chuyến đi.
-
Lưu ý cho du khách khi tham quan Thành cổ Quảng Trị
-
Nên chọn trang phục lịch sự, phù hợp với không gian tưởng niệm.
-
Mang theo nón, nước uống, áo khoác nhẹ nếu đi vào mùa nắng.
-
Có thể thuê thuyết minh viên tại khu di tích để hiểu rõ hơn về lịch sử Thành cổ Quảng Trị.
-
Du khách nên chuẩn bị trước lịch trình di chuyển, đặc biệt nếu có ý định ghé nhiều địa điểm trong ngày.
Thành cổ Quảng Trị không chỉ là điểm đến du lịch mà còn là nơi thiêng liêng nhắc nhớ mỗi người dân Việt Nam về một giai đoạn lịch sử hào hùng. Với kiến trúc cổ kính, không gian tưởng niệm trang nghiêm và vị trí thuận lợi, nơi đây xứng đáng là điểm dừng chân không thể thiếu trong hành trình khám phá miền Trung. Hãy một lần đến và cảm nhận nhịp đập linh thiêng của Thành cổ Quảng Trị – Nơi đất và người hòa quyện trong ký ức hào hùng của dân tộc.
